Odporność po szczepionce. Jak sprawdzić?
Jak sprawdzić, czy po podaniu szczepionki przeciwko COVID-19 faktycznie uzyskaliśmy pełną odporność przeciwko chorobie? Pomocne są w tym testy określające poziom IgG. Najlepiej przeprowadzić je 7-14 dni po otrzymaniu drugiej dawki - mówią eksperci inicjatywy Nauka przeciw Pandemii.
Naukowcy z inicjatywy Nauka przeciw Pandemii napisali krótki poradnik dla osoby, która się szczepi i chce zbadać sobie poziom przeciwciał: jaki test wybrać, kiedy go wykonać i jak interpretować.
Po podaniu szczepionki przeciwko COVID-19 dochodzi do stymulacji różnych procesów układu odpornościowego. Jeden (ale nie jedyny) z nich polega na produkcji specyficznych przeciwciał skierowanych przeciwko wirusowi SARS-CoV-2. Czy można więc zweryfikować, czy rozwinęła się u nas prawidłowa odpowiedź? Tak, chociaż należy pamiętać o pewnych ograniczeniach. Po pierwsze, należy pamiętać, że testy różnią się między sobą wiarygodnością, a sam wybór rodzaju testu również jest ważny.
Zależy nam na długotrwałej ochronie, dlatego ważne będą przeciwciała klasy IgG, które pojawiają się dosyć późno po chorobie, ale też najdłużej utrzymują się w organizmie. Czym w takim razie kierować się w wyborze testu, który najlepiej powie nam, z jaką siłą zadziałało szczepienie. Na co zwrócić uwagę?
Białko S koronawirusa - antygen szczepionkowy
Antygen (ang. antibody generator = generator przeciwciał) to substancja, która wywołuje reakcje układu odpornościowego względem samej siebie. Wszystkie dopuszczone na terenie Unii Europejskiej szczepionki przeciwko COVID-19 wykorzystują jako antygen białko S koronawirusa, nazywane powszechnie białkiem kolca. Jego wybór był oczywisty, gdyż to właśnie ono jest dla wirusa „kluczem do drzwi” naszej komórki. Sprawne rozpoznanie i zablokowanie białka S przez układ odpornościowy umożliwia zatem powstrzymanie infekcji wirusem SARS-CoV-2, zarówno bezpośrednio (poprzez uniemożliwianie mu zakażenia komórki), jak i pośrednio (poprzez niszczenie komórek, które zdoła już zakazić).
Szczepionki mRNA (np. BioNTech/Pfizer oraz Moderna) i wektorowe (np. AstraZeneca, Johnson&Johnson) dostarczają komórkom instrukcji, w jaki sposób mają wyprodukować białko S. W opracowaniu są również preparaty, które po prostu je zawierają (np. adjuwantowa szczepionka Novavax). Wszystkie opierają się o całe białko S, zbudowane z dwóch podjednostek S1 i S2. W podjednostce S1 znajduje się domena wiążąca receptor (RBD - fragment białka, odpowiedzialny za bezpośrednią interakcję wirusa z receptorem na powierzchni ludzkiej komórki, co rozpoczyna proces jej zakażania. W podjednostce S2 znajduje się domena HR odpowiadająca bezpośrednio za fuzje błony wirusa z błoną komórkową, więc za wejście do komórki gospodarza. Przeciwciała skierowane na obie te części mogą blokować proces zakażenia.
Eksponowanie przez komórki wyprodukowanego w nich po szczepieniu białka S pobudza układ immunologiczny do produkcji przeciwciał, w tym - przeciwciał neutralizujących działanie wirusa SARS-CoV-2. Dodatkowo pobudzana jest również odpowiedź komórkowa, która w sposób niezależny pozwala na hamowanie zakażenia. Ocena poziomu i jakości przeciwciał w surowicy jest ważnym parametrem oceny uzyskanej odporności na infekcję, jednak nie pozwala na pełną ocenę odporności lub jej braku. Powinna być w związku z tym traktowana wyłącznie jako wskazówka.
Jaki test wybrać?
Dostępne na rynku testy immunologiczne pozwalają ocenić obecność w surowicy różnych klas przeciwciał przeciwko SARS-CoV-2: IgA, IgM oraz IgG. Dopuszczone do użytku szczepionki pobudzają produkcję przeciwciał wszystkich trzech klas. Jednak w praktyce dla weryfikacji odpowiedzi układu odporności po podaniu szczepionki zastosowanie mają testy określające poziom IgG, które nazywane są przeciwciałami później fazy i których podwyższony poziom utrzymuje się dłużej niż IgM. Do tego celu należy wybierać tylko i wyłącznie testy ilościowe, które cechują się wysoką wiarygodnością uzyskanych wyników. Należy zwrócić uwagę, by takie badania przeprowadzać w certyfikowanych laboratoriach.
U pacjentów, którzy przeszli zakażenie SARS-CoV-2 przeciwciała IgG mogą być skierowane przeciw różnym elementom wirusa, m.in. białka nukleokapsydu (N). U osób zaszczepionych pobudzana jest tylko produkcja tych skierowanych przeciwko białku S. W związku z tym chcąc ocenić efekt działania szczepionki można wybrać jeden z poniższych testów:
- ilościowy test oceniający pomiar stężenia przeciwciał IgG skierowanych przeciwko podjednostce S1 oraz białku nukleokapsydu (N). Pozwala to na rozróżnienie szczepionych, którzy nie przeszli w przeszłości zakażenia SARS-CoV-2 (IgG antyN - negatywne, IgG S1 - pozytywne) od osób tych, którzy mieli kontakt z wirusem (IgG antyN - pozytywne, IgG S1 - pozytywne).
- ilościowy pomiar stężenia przeciwciał IgG specyficznych dla podjednostek S1 i S2 białka S koronawirusa.
- ilościowy pomiar stężenia przeciwciał IgM i IgG rozpoznających domenę wiążącą receptor (RBD) znajdującą się w podjednostce S1 białka S koronawirusa.
Przystąpienie do przeprowadzenia badania nie wymaga specjalnego przygotowania, nie trzeba być na czczo. Pobieranym materiałem jest krew żylna.
Kiedy wykonać test?
Jak wynika z badań klinicznych szczepionek przeciwko COVID-19, które dopuszczone zostały do użycia na terenie UE, przeciwciała IgG powinny być wykrywalne nie wcześniej 14 dni po podaniu 1. dawki. Wykonanie testu immunologicznego wcześniej nie ma sensu. W przypadku dostępnych szczepień przeciwko wirusowi SARS-CoV-2, co do zasady dla skutecznego uzyskania odporności poszczepiennej potrzebne są dwie dawki szczepionki. Ponadto szereg cech danej osoby, w tym wiek, może mieć wpływ na późniejsze pojawienie się przeciwciał IgG. W związku z tym zalecane jest, by test przeprowadzić 7-14 dni po otrzymaniu drugiej dawki – wtedy powinniśmy uzyskać pełną odporność.
Jak interpretować wyniki testów?
Nie ma określonej górnej granicy normy dotyczącej poziomu przeciwciał IgG przeciwko SARS-CoV-2. W powyżej wymienionych testach ustalony jest tylko próg, powyżej którego wynik uznaje się za pozytywny, świadczący o obecności specyficznych przeciwciał skierowanych wobec białka S bądź domeny wiążącej receptor (RBD). W przypadku uzyskania wyniku pozytywnego należy przyjąć, że podanie szczepionki skutecznie pobudziło układ odporności.
Nie oznacza to jednak, że jesteśmy całkowicie chronieni przed zakażeniem SARS-CoV-2. Po pierwsze, pełną przed COVID-19 uzyskuje się 1-2 tygodnie po podaniu drugiej dawki. Po drugie, nie jest obecnie wiadome czy zaszczepienie chroni przed zakażeniem.
W badaniach klinicznych szczepionek, nie tylko przeciwko COVID-19, punktem końcowym dla oceny skuteczności jest wystąpienie zakażenie objawowego. W związku z tym zarówno między podaniem pierwszej i drugiej dawki, jak i po zakończonym cyklu szczepień należy stosować się do zaleceń sanitarnych. Należy zwrócić również uwagę, iż wynik uzyskany w tym samym czasie i przy pomocy tego samego testu może się różnić pomiędzy różnymi osobami. Niekoniecznie oznacza to różny poziom ochrony. Wyniki uzyskane w trzech wyżej wymienionych testach nie są ze sobą porównywalne, bo określają przeciwciała skierowane wobec różnych regionów białka S (S1, S1 i S2 lub RBD).
Nie tylko przeciwciała we krwi
Należy pamiętać, że podanie szczepionki przeciwko COVID-19 pobudza różne procesy w obrębie układu odpornościowego, nie tylko związane z produkcją przeciwciał. Z tego powodu nie należy wysuwać zbyt daleko idących wniosków na podstawie samych wyników testu serologicznego. Odrębnie inicjowana odpowiedź ma charakter komórkowy, związany z limfocytami T cytotoksycznymi. Wydzielają one szereg antywirusowych cytokin, a także mają zdolność identyfikowania zakażonych wirusem komórek i niszczenia ich, co uniemożliwia wirusowi namnażanie i upowszechnianie się w organizmie. Odpowiedź typu komórkowego ma szczególnie istotne znaczenie w hamowaniu rozwoju choroby do postaci ciężkiej. Ponadto u osób zaszczepionych tworzą się komórki B pamięci, które przechowują informację o białku S koronawirusa. Dzięki nim możliwe jest natychmiastowe wznowienie produkcji przeciwciał w sytuacji, gdy organizm osoby zaszczepionej ma kontakt z SARS-CoV-2. Z tego powodu ewentualne stwierdzenie spadku surowiczego poziomu IgG po pewnych czasie od zaszczepienia nie jest równoznaczne ze spadkiem odporności.
Komercyjne testy serologiczne nie są w stanie ocenić działania komórek T i B - wymaga to specjalistycznych badań niedostępnych powszechnie. W związku z tym, oznaczenie poziomu przeciwciał po szczepieniu, jakkolwiek istotne, ma jedynie charakter częściowej oceny wytworzonej odporności.
Opracował dr hab. Piotr Rzymski
***
O inicjatywie „Nauka przeciw pandemii”. Jej radę programową tworzy grono uznanych ekspertów z różnych dziedzin: chorób zakaźnych, wakcynologii, wirusologii, chemii i biochemii, zdrowia publicznego i medycyny rodzinnej. Są to (w kolejności alfabetycznej): dr n. farm. Leszek Borkowski, prof. Marcin Drąg , prof. Andrzej M. Fal, prof. Robert Flisiak, prof. Jacek Jemielity, dr Jacek Krajewski, dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas , prof. Andrzej Matyja, prof. Krzysztof Pyrć , dr hab. n. med. Piotr Rzymski, dr n. med. Michał Sutkowski, prof. Krzysztof Simon, prof. Jacek Wysocki, prof. Joanna Zajkowska. Przedsięwzięcie tworzą pro publico bono naukowcy: wirusolodzy, biochemicy, biolodzy medyczni, a także klinicyści, specjaliści chorób zakaźnych czy epidemiolodzy.
Nauka w Polsce - PAP
Może Cię zaciekawić
Bezpłatne szkolenie kulinarnych mistrzów z Karolem Okrasą
Podczas bezpłatnego szkolenia uczestnicy będą mieli okazję nie tylko do spotkań z czołowymi postaciami świata kulinarnego, ale także do zgłę...
Czytaj więcejTarnów: 78-latek stracił blisko milion złotych, bo chciał zainwestować w kryptowaluty
Jak poinformował w środę oficer prasowy tarnowskiej policji asp. sztab. Paweł Klimek, w połowie lutego do komisariatu w Tarnowie przyszedł 78-le...
Czytaj więcejOd 1 marca renciści i wcześniejsi emeryci dorobią więcej
Do emerytur i rent można dorabiać, trzeba jednak pamiętać o tym, że istnieją limity przychodów. Ich przekroczenie może spowodować, że ZUS zm...
Czytaj więcejTVP Kraków ma nową dyrektor
W środę w siedzibie krakowskiej Telewizji Polskiej odbyło się śniadanie prasowe dotyczące zmian na antenie. "Chcemy zrobić wszystko, żeby odbu...
Czytaj więcejSport
Większość nie wypełnia zaleceń odnośnie aktywności fizycznej
Na jego podstawie można stwierdzić, że ćwiczą przede wszystkim ludzie młodzi, z przewagą mężczyzn, osoby pracujące, z miast powyżej 200 tys...
Czytaj więcejDwunasty zawodnik – wspólny apel wojewody małopolskiego i klubów piłkarskich
Wspólny apel podpisali: wojewoda małopolski Łukasz Kmita, prezes Naczelnej Rady Lekarskiej prof. Andrzej Matyja oraz wiceprezes Wisły Kraków SA M...
Czytaj więcejZmarł Andrzej Dorula, legenda Sandecji, grał też w LKS Jodłownik
W Jodłownik grał w latach 2002-2004. W sezonie 2002/2003 wywalczył wraz zespołem awans do ligi okręgowej. Wcześniej przez wiele lat był liderem...
Czytaj więcejStoki, trasy i wyciągi narciarskie dostępne tylko w ramach sportu zawodowego
W nocy z poniedziałku na wtorek w Dzienniku Ustaw opublikowano rozporządzenie rządu ws. ustanowienia ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z ...
Czytaj więcejPozostałe
Helicobacter pylori – jedna bakteria, wiele skutków
Demencja przez bakterię Mikroorganizm, który upodobał sobie żołądki ludzi, może podnosić zagrożenie chorobą Alzheimera – donieśli n...
Czytaj więcejSezon pylenia zaczyna się coraz wcześniej
Ze względu na zmiany klimatyczne objawy alergii możemy odczuwać nawet zimą. Specjaliści prognozują, że wraz ze zmianą temperatury sezon pyleni...
Czytaj więcejRośnie zagrożenie najbardziej zakaźną z chorób - WHO alarmuje, GIS apeluje
Odra jest zakaźną chorobą wirusową. Szerzy się drogą powietrzno-kropelkową. Osoba, która wcześniej na nią nie chorowała i nie była szczepi...
Czytaj więcejDietetyczka o jedzeniu pączków. Ile można?
Tłusty czwartek dla jednych jest dniem, w którym osładzają sobie czas, a dla innych dniem łamania diet. "Umiar, świadome delektowanie się potr...
Czytaj więcej
Komentarze (9)
Ukradła to co dało jej wiedzę na ten temat, której nikt nie miał wiedzieć, a tamci doktorzy są opłacanie przez pfeizera. Proszę sobie poczytać co się stało między innymi w Szwecji po szczepionke na ptasia grypę. Szwecja płaci teraz zaszczepionym gigantyczne odszkodowania.
Studzianki
Twój kolega miał pecha porostu. Znalazł się w tych 5% społeczeństwa którzy przechodzą koronawirusa ciężko, co nie jest powodem żeby inni myślących nazywać debilami. Ja dla przykładu znam osobe 60-letnia paląca od 40 lat którą przeszła wirusa bez żadnych problemów. Znam tez osobe po 50-tce z cukrzyca i nadcisnieniem którą straciła smak na chwilę i tyle. Nawet na zwykłą grypę czy ospa ludzie umierają wiec dlaczego na koronawirusa mieli by nie umierać?