Drugi rok wprowadzania zmian 
w systemie edukacji

W poniedziałek, 3 września br. ponad 4,5 mln uczniów z blisko 24 tys. szkół rozpocznie zajęcia dydaktyczno-wychowawcze w roku szkolnym 2018/2019. Będzie to drugi rok wprowadzania zmian w systemie edukacji - likwidacji gimnazjów.

W szkołach podstawowych będzie uczyć się ponad 3 mln uczniów, w tym w I klasie około 361 tys. dzieci. W szkołach ponadgimnazjalnych, ponadpodstawowych (liceach ogólnokształcących, technikach, oddziałach zasadniczych szkół zawodowych w szkołach branżowych i szkołach przysposabiających do pracy) – ok. 1 019 tys. uczniów, natomiast w branżowej szkole 
I stopnia w klasach I i II – 113 tys. uczniów. Do klasy III gimnazjum będzie uczęszczać 
ok. 355 tys. uczniów. W szkołach policealnych nowy rok szkolny rozpocznie ok. 226 tys. słuchaczy, a w liceach ogólnokształcących dla dorosłych 146 tys. słuchaczy.

Poniedziałek, 3 września br. to również pierwszy dzień zajęć dydaktyczno-wychowawczych dla ponad 1,4 mln dzieci w wieku 3-6 lat z blisko 22 tys. przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych i innych formach wychowania przedszkolnego.

Nowy rok szkolny to czas, w którym MEN wprowadza zaplanowane wcześniej zmiany 
w polskiej oświacie.

Wdrażanie nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego

Nadchodzący rok szkolny będzie kolejnym etapem wprowadzania nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego w klasie II, V i VIII szkoły podstawowej.

Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie w 2018 r. przygotuje i przeprowadzi co najmniej 16 szkoleń (w zakresie poszczególnych przedmiotów) dla nauczycieli, doradców metodycznych i konsultantów w placówkach doskonalenia nauczycieli, dotyczących realizacji od 1 września 2019 r. w szkołach ponadpodstawowych nowej podstawy programowej. 
ORE przygotuje również na ten temat materiały informacyjne dla nauczycieli. Szkolenia pozwolą przygotować kadrę placówek doskonalenia nauczycieli do poprowadzenia szkoleń w tym zakresie dla wszystkich zainteresowanych nauczycieli (począwszy od 1 września 2018 r.). Rok szkolny 2018/2019 będzie również czasem przygotowywania nauczycieli do realizacji nowej podstawy programowej w szkołach ponadpodstawowych.

Do 23 sierpnia br. Minister Edukacji Narodowej dopuścił do użytku szkolnego 343 podręczniki uwzględniające nową podstawę programową kształcenia ogólnego, realizowaną w szkole podstawowej począwszy od nowego roku szkolnego, w tym 151 podręczników dla klas II, V i VIII szkoły podstawowej.

Dodatkowe pieniądze na reformę – dalsze finansowanie wdrażania reformy edukacji

Ministerstwo Edukacji Narodowej zapewniło adekwatne finansowanie zadań związanych 
z wprowadzaniem reformy edukacji. Środki na działania dostosowawcze w subwencji oświatowej na rok 2018 to dodatkowe 148 mln zł. Już w 2017 r. samorządy otrzymały w subwencji oświatowej dodatkowo 313 mln zł na dostosowanie szkół do reformy, 
m.in. na wyposażenie pracowni, zakup krzeseł, ławek, modernizację toalet.

Łączna kwota subwencji oświatowej na rok 2018 została określona w wysokości 43.075.129 tys. zł. Jest ona wyższa w stosunku do kwoty części oświatowej subwencji ogólnej uwzględnionej w ustawie budżetowej na rok 2017 (41.909.536 tys. zł) o 1.165.593 tys. zł, tj. o 2,78%. W projekcie ustawy budżetowej na rok 2019 przewidziano kwotę subwencji w wysokości blisko 46 mld zł (będzie ona wyższa o ok. 7% w porównaniu z 2018 r.).

Wsparcie samorządów w zadaniach związanych z wprowadzaniem reformy edukacji z rezerwy 0,4% części oświatowej subwencji ogólnej na 2018 r.

Oprócz dodatkowych środków na wprowadzanie reformy edukacji w subwencji oświatowej Ministerstwo Edukacji Narodowej wspólnie ze stroną samorządową, reprezentowaną przez Zespół ds. Edukacji, Kultury i Sportu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, stworzyło w 2017 r. dodatkowy mechanizm wsparcia finansowego samorządów w czasie wdrażania reformy edukacji z rezerwy 0,4% części oświatowej subwencji ogólnej. Cała kwota rezerwy 0,4% na rok 2018 wynosi 172,3 mln zł. Ministerstwo Edukacji Narodowej przekazało już do realizacji do Ministra Finansów wnioski samorządów na kwotę 81,1 mln zł.

Warto przypomnieć, że ustalone wspólnie z reprezentantami organizacji samorządowych kryteria podziału rezerwy zawierały najważniejsze postulaty samorządów związane 
ze wsparciem finansowym na dostosowanie szkół do reformy edukacji.

Jednym z priorytetów w roku 2018 jest przekazanie środków samorządom na doposażenie pracowni przedmiotowych/laboratoriów w pomoce dydaktyczne niezbędne do realizacji podstawy programowej z przedmiotów przyrodniczych w szkołach podstawowych (biologia, geografia, chemia i fizyka). Cały program dofinansowania jest zaplanowany na 4 lata, mamy na ten cel do przekazania w sumie 320 mln zł. Już w lipcu przekazano do realizacji do Ministerstwa Finansów wnioski aż 1555 jednostek samorządu terytorialnego dotyczące 1926 szkół podstawowych na łączną kwotę 66,4 mln zł.

W roku bieżącym kontynuowano wsparcie dla gimnazjów przekształcanych w szkoły podstawowe, ale także gimnazjów przekształconych już w roku poprzednim. Pomoc przeznaczona może być na doposażenie pomieszczeń, świetlic, wyposażenie pomieszczeń do nauki w meble oraz dostosowanie sanitariatów do potrzeb dzieci młodszych. Na wydatki związane z przekształcaniem gimnazjów w szkoły podstawowe przekazano do realizacji wnioski na kwotę 10,3 mln złotych.

Rozszerzono także kryterium dotyczące dofinansowania doposażenia szkół i placówek w zakresie pomieszczeń do nauki w nowo wybudowanych budynkach o nowe pomieszczenia do nauki uzyskane w wyniku adaptacji innych pomieszczeń szkolnych. Wyposażenie dodatkowych pomieszczeń ma za zadanie przeciwdziałać systemowi zmianowemu w szkołach. Z tego kryterium przekazano do realizacji Ministrowi Finansów wnioski samorządów na kwotę 4,4 mln złotych.

Ponadto w 2018 r. MEN będzie realizował dofinansowanie z tytułu wzrostu zadań szkolnych i pozaszkolnych, pomoc jednostkom samorządu terytorialnego w usuwaniu skutków zdarzeń losowych, dofinansowanie kosztów związanych z wypłatą odpraw dla zwalnianych nauczycieli, dofinansowanie doposażenia szkół i placówek w zakresie pomieszczeń do nauki w nowo wybudowanych budynkach, nowych pomieszczeń do nauki pozyskanych w wyniku adaptacji oraz pomieszczeń dla szkół rozpoczynających kształcenie w nowych zawodach, a także inne zadania o jednorazowym charakterze nieuwzględnione w części oświatowej subwencji ogólnej na 2018 r.

Warto przypomnieć, że w 2017 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej na finansowanie zadań związanych z przekształcaniem gimnazjów publicznych w szkoły podstawowe (doposażenie świetlic, remonty sanitariatów i doposażenie pomieszczeń do nauki w meble) przekazało w 2017 r. z rezerwy 0,4% około 53 mln zł.

Łącznie na bezpośrednie wsparcie związane z przekształcaniem gimnazjów w szkoły podstawowe i na odprawy dla zwalnianych nauczycieli przeznaczono ok. 95 mln złotych, czyli 53,4% całej rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej.

Środki na wychowanie przedszkolne

MEN przypomina, że od 2017 r. subwencją oświatową zostały objęte wszystkie dzieci 6-letnie korzystające z wychowania przedszkolnego (ich edukacja jest bezpłatna, rodzice ponoszą jedynie koszt wyżywienia). Gmina otrzymuje z budżetu państwa subwencję na każdego 6-latka w przedszkolu w kwocie ok. 4,3 tys. zł średnio na dziecko. Łącznie samorządy otrzymały dodatkowo na ten cel subwencję w 2018 w kwocie 1,612 mld zł, w roku 2017 była to kwota 1,429 mld zł.

Ponadto samorządy na dzieci w wieku 2,5-5 lat otrzymują dodatkowo dotację przedszkolną w wysokości 1370 zł na dziecko. W ramach dotacji z budżetu państwa zostały przekazane środki w wysokości: w 2018 – 1,354 mld zł, w 2017 – 1,289 mld zł.

Nauczyciele

Pełne i wiarygodne dane o liczbie etatów nauczycieli zatrudnionych od 1 września 2018 r. będą znane jesienią (przełom października i listopada) po przekazaniu przez dyrektorów szkół informacji do Systemu Informacji Oświatowej.

MEN przypomina, że w pierwszym roku wdrażania reformy edukacji, czyli w 2017 r. o 17 768 wzrosła liczba etatów nauczycieli w publicznych i niepublicznych przedszkolach, szkołach oraz placówkach. W roku szkolnym 2016/2017 było 673 323 etatów, zaś w 2017 r. było ich 691 000. Wzrosła również liczba nauczycieli, która w roku szkolnym 2017/2018 wyniosła 694 636, czyli o 10 139 więcej niż rok wcześniej.

Zostały zmienione przepisy dotyczące nauczycieli, m.in.: związane z awansem zawodowym i oceną pracy, czasem pracy, urlopem wypoczynkowym i urlopem dla poratowania zdrowia, uprawnieniami związanymi z rodzicielstwem oraz ze sposobem zatrudnienia.

Wprowadzono nowy system oceniania pracy nauczyciela. Rozwiązania te pozwolą na transparentność i zobiektywizowanie tych ocen. System ten będzie narzędziem pomocnym dla dyrektora szkoły przy ocenianiu pracy nauczyciela, w szczególności w związku z wprowadzeniem nowego dodatku dla nauczycieli dyplomowanych legitymujących się najwyższą oceną pracy. Kryteria oceny pracy ujęte w przepisach rozporządzenia, jak i ustawy Karta Nauczyciela odnoszą się do ustawowych obowiązków kadry pedagogicznej, a także dyrektora szkoły oraz uwzględniają etap rozwoju zawodowego nauczyciela podlegającego ocenie.

Od 1 września 2020 r. będzie nowy dodatek dla nauczycieli za wyróżniającą pracę. Docelowo od września 2022 r. wyniesie on ok. 500 zł. Grupą uprawnioną do otrzymania dodatku będą nauczyciele dyplomowani legitymujący się najwyższą oceną pracy (oceną wyróżniającą). Szacujemy, że koszty tego dodatku wyniosą w 2020 r. (za 4 miesiące) ok. 44 mln zł, w 2021 r. – 175 mln, a docelowo rocznie ok. 600–700 mln zł. Finansowanie tego dodatku będzie pochodziło ze środków uwolnionych w wyniku zmian w systemie awansu zawodowego – nastąpi wydłużenie podstawowej ścieżki awansu z 10 do 15 lat i tym samym spowolnienie tempa wydatkowania środków na zwiększenie wynagrodzenia dla nauczycieli uzyskujących kolejny stopień awansu.

Podwyżki dla nauczycieli

Priorytetem Ministerstwa Edukacji Narodowej jest podniesienie prestiżu zawodu nauczyciela, premiowanie wysokiej jakości pracy nauczycieli, a także zapewnienie odpowiednich warunków do wykonywania zadań.

W 2017 r., po raz pierwszy od 5 lat, jak informuje MEN, zagwarantowano waloryzację wynagrodzeń nauczycieli i zapewnoino jej finansowanie w subwencji oświatowej w kwocie 418 mln zł. Wzrost pensji nauczycieli to dodatkowe środki w budżecie państwa. Subwencja dla samorządów w 2018 r. wzrosła o ok. 1,2 mld zł. Od 1 kwietnia 2018 r. średnie wynagrodzenia nauczycieli wzrosły o 5,35%.

Od 1 stycznia 2019 wynagrodzenia nauczycieli wzrosną o kolejne 5%. W ciągu trzech lat wynagrodzenia nauczycieli zostaną podniesione o ok. 15,8%. Całość tej podwyżki wejdzie w życie od 1 stycznia 2020 r., czyli za niespełna rok i 9 miesięcy.

Wdrażanie Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej (OSE)

Rok szkolny 2018/2019 to kolejny rok podłączania w szkołach szerokopasmowego internetu w ramach Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej. W tym roku zostanie przyłączonych 1500 lokalizacji.

Przypomnijmy, że OSE to program publicznej sieci telekomunikacyjnej dającej szkołom dostęp do szybkiego, bezpłatnego i bezpiecznego internetu, zaprojektowany przez Ministerstwo Cyfryzacji we współpracy z Ministerstwem Edukacji Narodowej.

Zgodnie z ustawą o OSE w 2020 r. wszystkie szkoły w Polsce będą mieć bezpłatny, szybki i bezpieczny internet, a uczniowie i nauczyciele zyskają możliwości korzystania w pełni z nowych form edukacji cyfrowej. Lista pierwszych szkół obejmuje ustalone lokalizacje w pięciu województwach: podlaskim, świętokrzyskim, łódzkim, lubuskim oraz mazowieckim.

Do 19 października 2018 r. trwa nabór wniosków w konkursie dla organizacji pozarządowych, jednostek samorządu terytorialnego i uniwersytetów trzeciego wieku, którego celem jest wsparcie nauczycieli z zakresu nowoczesnych technologii w codziennej pracy z uczniami, które ułatwią im poruszanie się w cyfrowym świecie, pozwolą korzystać 
z e-materiałów edukacyjnych i tworzyć własne e-zasoby.

Kwota przeznaczona na dofinansowanie wynosi 50 mln zł – to środki unijne pochodzące 
z Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa (POPC).

W szkoleniach, które będą prowadzone do czerwca 2023 r., weźmie udział co najmniej 
75 tysięcy nauczycieli z całej Polski, co najmniej 15% z każdego województwa, ze szkół każdego typu zarówno publicznych, jak i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych. Szkolenia będą prowadzone w formie mieszanej (zajęcia stacjonarne i zdalne), zostanie zapewniony także mentoring oraz dostęp do platformy e-learningowej. W działania szkoleniowe będą zaangażowane ośrodki doskonalenia nauczycieli. Więcej informacji 
o konkursie i jego założeniach znaleźć można na stronie: www.cppc.gov.pl

Egzaminy szkolne

Od 15 do 17 kwietnia 2019 r. po raz pierwszy zostanie przeprowadzony egzamin ósmoklasisty. Uczeń obowiązkowo przystąpi do egzaminu z trzech przedmiotów: języka polskiego, języka obcego nowożytnego i matematyki.

Centralna Komisja Egzaminacyjna na swojej stronie internetowej opublikowała informatory o zasadach przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, w tym przykładowe pytania egzaminacyjne.

Ponadto CKE planuje przeprowadzenie w grudniu 2018 r. próbnego egzaminu ósmoklasisty. Udział szkół w takiej próbie będzie dobrowolny, a jego celem ma być dostarczenie uczniom rzetelnej i wartościowej informacji zwrotnej na temat poziomu ich wiadomości 
oraz umiejętności, wskazującej na ich słabe oraz mocne strony.

Wyniki, jakie uzyskają uczniowie, mają służyć przede wszystkim im samym 
i ich nauczycielom, umożliwiając tym samym skorygowanie procesu przygotowania 
do właściwego egzaminu.

Egzamin gimnazjalny w terminie głównym zaplanowano od 10 do 12 kwietnia 2019 r. Zostanie przeprowadzony dla uczniów dotychczasowych klas gimnazjalnych. Przystąpią do niego również słuchacze gimnazjum dla dorosłych oraz osoby zdające egzamin eksternistyczny z zakresu obowiązkowych zajęć edukacyjnych określonych w ramowym planie nauczania dla gimnazjum dla dorosłych. Egzamin ten będzie przeprowadzany do roku szkolnego 2019/2020 włącznie. W 2019 r. do tego egzaminu przystąpi około 355 tys. uczniów.

Egzamin gimnazjalny składa się z trzech części: ‎humanistycznej (z zakresu historii i wiedzy 
o społeczeństwie oraz z zakresu języka ‎polskiego), matematyczno-przyrodniczej (z zakresu przedmiotów przyrodniczych i ‎matematyki) oraz z języka obcego nowożytnego.

Egzamin maturalny w 2019 r. odbędzie się na dotychczasowych zasadach i rozpocznie się 6 maja. Absolwenci szkół przystąpią wtedy do egzaminu pisemnego z języka polskiego. Szczegółowy terminarz znajduje się na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej www.cke.edu.pl

Szkolnictwo zawodowe

Odbudowa kształcenia zawodowego jest jednym z kluczowych działań MEN. Ministerstwo Edukacji Narodowej postawiło na kształcenie zawodowe, dokonując niezbędnych zmian 
w tym zakresie. Kładą one nacisk na skuteczne i odpowiednie przygotowywanie młodzieży oraz osób dorosłych do zawodu.

Cel podejmowanych przez MEN działań to przede wszystkim dostosowanie systemu kształcenia zawodowego do potrzeb nowoczesnej gospodarki. Istotne jest również zwiększenie wpływu firm oraz organizacji zrzeszających przedsiębiorstwa na szkolnictwo branżowe i techniczne. Warto podkreślić także kluczową rolę przygotowania zmian programowych, organizacyjnych i prawnych, które będą służyły poprawie jakości 
i efektywności kształcenia zawodowego oraz promocji szkolnictwa branżowego 
i technicznego wśród uczniów, a także ich rodziców.

Obecnie trwają prace nad nowelizacją ustawy Prawo oświatowe, dotyczące m.in. zmiany 
w klasyfikacji zawodów, finansowaniu szkół zawodowych czy praktycznej nauki zawodu, 
w tym kształcenia młodocianych.

1 września 2018 r. wejdzie w życie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie doradztwa zawodowego, które będzie realizowane w oparciu o program wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego na dany rok szkolny. Treści programowe zawarte 
w rozporządzeniu składają się na spójny system realizacji doradztwa zawodowego, który powinien zapewnić uczniom wsparcie szkoły w zakresie podejmowania świadomych wyborów edukacyjnych i zawodowych.

Od 1 września 2018 r. nastąpi zmiana definicji młodocianego pracownika. Będzie nim teraz osoba, która ukończyła 15 (obecnie 16), a nie przekroczyła 18 lat. Zatem, uczniowie szkoły podstawowej, którzy rozpoczną naukę we wrześniu 2018 r. w klasie 8, mogą planować kontynuowanie nauki poprzez realizowanie przygotowania zawodowego u pracodawcy 
(jako młodociany pracownik).

Z kolei od 1 września 2018 r. branżowe szkoły I stopnia będą mogły prowadzić kształcenie w nowym zawodzie – monter stolarki budowlanej. Na rynku branży budowlanej istnieje duże zapotrzebowanie na wykwalifikowanych specjalistów z umiejętnościami w zakresie robót montażowych stolarki budowlanej. Absolwent szkoły prowadzącej kształcenie w zawodzie monter stolarki budowlanej będzie przygotowany do wykonywania zadań związanych 
z montażem okien zewnętrznych i dachowych, drzwi balkonowych, drzwi zewnętrznych 
i wewnętrznych, osłon okiennych i drzwiowych, bram oraz schodów modułowych.

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – wsparcie kuratora oświaty 
i dyrektora szkoły

Edukacja włączająca to priorytet działań Ministerstwa Edukacji Narodowej. MEN zadbało o edukację dzieci z różnymi potrzebami, a zasadniczym celem wprowadzanych zmian jest włączenie ucznia z niepełnosprawnością do grupy rówieśniczej. Uczeń 
z niepełnosprawnością ma się uczyć w szkole ze swoimi rówieśnikami. Szkoła musi 
mu to zapewnić. Co istotne, rodzice mają wpływ na ustalenie procesu edukacyjnego swojego dziecka. Gwarantuje im to prawo.

MEN przypomina, że uczniowie z niepełnosprawnością są kształceni w oparciu o orzeczenie 
o potrzebie kształcenia specjalnego. Na podstawie orzeczenia zespół nauczycieli 
i specjalistów ma obowiązek opracować indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPET), w którym może wskazać, jeżeli jest taka potrzeba, konieczność organizacji dla ucznia zajęć indywidualnych w szkole.

W kwestii roli rodziców w procesie decydowania o formie wsparcia ze strony szkoły podkreślamy, że dyrektor ma obowiązek skutecznego zawiadomienia rodzica o spotkaniu zespołu nauczycieli i specjalistów w szkole. Zespół ten decyduje o sposobie realizacji procesu edukacyjnego ucznia z niepełnosprawnością, w tym, jakie zajęcia – jeżeli jest taka potrzeba – powinny być realizowane indywidualnie. Uczestniczenie rodziców w takim zespole 
jest konieczne. To rodzice najlepiej znają swoje dziecko i wiedzą, jakie są jego potrzeby. Istotne jest również to, że rodzice nie muszą zabiegać o wydanie podwójnych orzeczeń, 
aby ich dziecko mogło uczyć się w szkole ze swoimi rówieśnikami, a proces edukacyjny 
był dostosowany do jego możliwości.

Za sprawną organizację procesu dydaktycznego odpowiada dyrektor szkoły. Jeżeli rodzic 
ma zastrzeżenia bądź wątpliwości co do rozwiązań dyrektora, powinien zwrócić się o pomoc lub wsparcie do kuratora oświaty.

W każdym kuratorium oświaty powołano wizytatorów ds. specjalnych potrzeb edukacyjnych. Zobowiązaliśmy kuratorów oświaty, aby jeszcze przed początkiem roku szkolnego 
na zwołanych konferencjach prasowych zaprezentowali te osoby i przypomnieli rodzicom, że w razie wątpliwości dotyczących kształcenia uczniów z niepełnosprawnościami mogą zwrócić się do nich o pomoc i wsparcie. Ponadto zobowiązaliśmy kuratorów, aby poprosili dyrektorów szkół ogólnodostępnych o zorganizowanie jeszcze we wrześniu spotkań 
z rodzicami uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Podczas takich spotkań rodzice będą mogli poznać ich prawa oraz dowiedzieć się o planowanych działaniach szkoły na rzecz edukacji włączającej.