W Kościele katolickim dziś Wielka Sobota. "Obecny czas, to czas konfrontowania się z trudną czasem prawdą o nas samych"

W Wielką Sobotę wierni w Kościele katolickim trwają przy Grobie Pańskim rozważając mękę i śmierć Chrystusa oraz jego zstąpienie do otchłani - oczekują na Zmartwychwstanie. Zgodnie z polską tradycją tego dnia święcone są pokarmy na stół wielkanocny.

Zwyczaj ten istnieje w naszym kraju od XIII wieku. W Wielką Sobotę Kościół nie celebruje mszy św., natomiast sprawowana jest Liturgia Godzin (brewiarz) w tym m.in. Godzina Czytań i Jutrznia z udziałem ludu. Ze względu na pandemią biskupi w Polsce wskazują, że tradycyjne błogosławienie pokarmów może zostać zorganizowane tylko pod pewnymi warunkami.

"Zalecane jest, aby pobłogosławienie pokarmów odbywało się poza świątynią, np. na placu przed kościołem lub terenie przykościelnym (na otwartej przestrzeni)" – napisał np. biskup warszawsko-praski Romuald Kamiński.

Zwrócił uwagę, że aby nie dochodziło do gromadzenia się wiernych "należy wyznaczyć konkretne godziny, kiedy odbywać się będzie pobłogosławienie i wcześniej poinformować o nich wiernych (np. o pełnych godzinach, co pół godziny, co 15 minut itp.)". "W ciągu dnia należy umożliwić wiernym udział w adoracji Najświętszego Sakramentu przy Grobie Pańskim" – napisał biskup warszawsko-praski. W Wielką Sobotę w Kościele komunii świętej można udzielać tylko na sposób "wiatyku". Tego dnia nie sprawuje się również ślubów ani innych sakramentów, z wyjątkiem spowiedzi i sakramentu namaszczenia chorych.

Cztery kolizje drogowe jednego dnia Operacja bariatryczna to coś więcej niż zmiana budowy przewodu pokarmowego

Po zmierzch w Kościele ma miejsca najważniejsza liturgia w roku nazywana Wigilią Paschalną, która należy już do Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego.

Zgodnie z tradycją ta noc jest nazywana "czuwaniem na cześć Pana". Tak jak Żydzi przez całą noc czuwali, oczekując przyjścia Pana mającego ich wybawić z niewoli faraona, tak chrześcijanie oczekują Zmartwychwstania Chrystusa, który skruszywszy więzy śmierci, jako zwycięzca wyszedł z otchłani ofiarowując człowiekowi prawdziwe wyzwolenie. Liturgia Wigilii Paschalnej składa się z czterech części. Pierwszą jest liturgii światła, która rozpoczyna się przed świątynią od obrzędu poświęcenia ognia i paschału - symbolizującego Chrystusa Zmartwychwstałego "Światłość Świata".

Z powodu pandemii może ona rozpocząć się także na progu świątyni wyłącznie z udziałem najbliższej asysty. "Tam, gdzie nie rozpala się ogniska, do poświęcenia ognia można użyć znicza lub zwykłej świecy (ale nie paschalnej)" – napisał w wytycznych na Triduum Paschalne biskup warszawsko-praski Romuald Kamiński. Kapłan na paschale żłobi rylcem krzyż, a nad nim grecką literę Alfa, pod krzyżem literę Omega, a na czterech polach między ramionami krzyża cyfry bieżącego roku. Jednocześnie głośno i wyraźnie mówi: "Chrystus wczoraj i dziś. Początek i koniec. Alfa i Omeg. Do Niego należy czas i wieczność. Jemu chwała i panowanie".

Następnie procesja, wchodzi do ciemnego kościoła. Na przedzie wnoszony jest paschał. Podobnie, jak synowie Izraela nocą szli za przewodem słupa ognia, tak chrześcijanie idą w ślady Zmartwychwstałego Chrystusa. Światło od świecy paschalnej stopniowo rozszerza na świece trzymane przez wiernych. Po czym śpiewa się Exultet - orędzie paschalne. Jest to starożytny hymn, w czasie którego wielbi się wspaniałość Bożego dzieła odkupienia świata - od grzechu Adama aż do zbawienia, które dokonało się w Chrystusie.

"Kilkukrotnie w Exultecie powtarza się zdanie +Jest to ta sama noc+, (w której niegdyś ojców naszych, synów Izraela, wywiodłeś z Egiptu). Kościół pokazuje, przez to, że tajemnica Zmartwychwstania Chrystusa nie jest wspominaniem pewnej historii, ale jej aktualizacją, czyli że dokonuje się tu i teraz.

Zgodnie z mszałem rzymskim druga część Wigilii Paschalnej - liturgii słowa składa się z dziewięciu czytań, przeplatanych psalmami i modlitwą. Pierwsze siedem czytań pochodzi ze Starego Testamentu i przypomina ważne momenty w całej historii zbawienia – począwszy od opisu stworzenia świata, poprzez zachowanie Abrahama, od którego Bóg zażądał ofiary z syna, oraz przejście przez Morze Czerwone. Z kolei o miłości Boga, zawarciu przymierza i skuteczności słowa Bożego mówią fragmenty z Księgi proroka Izajasza. Cykl czytań starotestamentowych kończy się bożą obietnicą oczyszczenia i przemiany człowieka.

Trzecia część Wigilii Paschalnej to liturgia chrzcielna. Po Litanii do Wszystkich Świętych, celebrans poświęca wodę chrzcielną - poprzez włożenie paschału do naczynia z wodą, po czym wierni odnawiają swoje przyrzeczeniach chrzcielne wyrzekając się szatana i wszystkiego, co prowadzi do zła oraz wyznając wiarę w Chrystusa. W tradycji Kościoła w tym czasie dorośli przystępowali do sakramentu chrztu św.

Zgodnie z dekretem watykańskiej Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 25 marca 2020 r. z powodu pandemii w liturgii chrzcielnej Wigilii Paschalnej ma być zachowane jedynie odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych.

"Poświęcenie wody i pokropienie nią wiernych można pominąć, jeśli jest to konieczne lub wskazane dla bezpieczeństwa sanitarnego" – napisał z specjalnych wytycznych na Triduum Paschalne bp Kamiński.

Sprawowanie eucharystii stanowi czwartą część Wigilii Paschalne i jednocześnie jej szczyt. Jest ona celebracją ofiary męki, śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 25 marca 2021 r. odnośnie do limitu uczestników nabożeństw w kościołach, w eucharystii mogą uczestniczą przede wszystkim osoby związane z intencją mszy św. Bezwzględnie należy zachowywać zasadę – 1 osoba na 20 m2.

W związku z pandemią oraz ograniczeniami sanitarnymi biskupi w poszczególnych diecezjach udzielili wiernym dyspensy od uczestnictwa w liturgiach zachęcając do łączności duchowej za pośrednictwem mediów.

W niektórych diecezjach ordynariusze wystosowali zachętę do kapłanów, by w Niedzielę Zmartwychwstania, Poniedziałek Wielkanocny oraz w II Niedzielę Wielkanocną zwiększyli liczbę mszy św. w świątyniach, "korzystając z uprawnienia do binacji i trynacji", czyli dwukrotnej i trzykrotnej możliwości odprawiania przez jednego kapłana mszy św. w danym dniu. 

****

Obecny czas, to być może czas konfrontowania się z trudną czasem prawdą o nas samych; oby była to tylko trudna lekcja, która nauczy nas bycia dobrymi ludźmi i prawdziwymi świadkami Ewangelii – powiedział PAP przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki.

W kontekście Triduum Paschalnego metropolita poznański podkreślił, że "pandemia jest krzyżem, który musimy nieść wszyscy". "Ta wyjątkowa i trudna chyba dla każdego sytuacja, która spowodowała ogromne zmiany w naszym praktykowaniu wiary i realizacji potrzeb religijnych" – powiedział abp Gądecki.

Pytany, w jaki sposób ostatnie ataki na miejsca kultu i symbole religijne oraz duchownych, jak też grzechy pedofilii ludzi Kościoła - zmienią oblicze Kościoła w Polsce, abp Gądecki powiedział, że te wydarzenia są ważną lekcją dla wszystkich.

"Jak to zwykle w życiu bywa, niektóre sprawy są znacznie bardziej skomplikowane, niż widzimy to w przekazach medialnych" – powiedział hierarcha.

Podkreślił, że "obecny czas to być może czas oczyszczenia wielu elementów naszego życia". "To czas konfrontowania się z trudną czasem prawdą o nas samych: o duchownych, księżach, biskupach. Ale to też czas zmiany obyczajów, triumfu wielu sił zła" – wskazał abp Gądecki.

Jak dodał, "oby była to tylko trudna lekcja, która nauczy nas bycia dobrymi ludźmi i prawdziwymi świadkami Ewangelii".

Przyznał, że "świat, nasze zwyczaje czy zachowania zmieniają się". "Niezmienny pozostaje Zmartwychwstały Jezus i Jego Ewangelia. Wiele zależy, zatem od naszego osobistego nawrócenia i dojrzałości naszej wiary" – powiedział przewodniczący KEP.

Zaznaczył, że "zawsze w centrum życia chrześcijanina powinien być Jezus Chrystus i Ewangelia". "Nasza wiara o tyle jest trwała, o ile nasze osobiste zakorzenienie w Bogu będzie determinowało nasze codzienne działania" – zwrócił uwagę abp Gądecki.

Wyjaśnił, że "wiara jest przejściem ponad horyzontem dociekania rozumowego, przekracza je i daje poczucie spełnienia i pokoju. I jeśli jest mocna, to daje też przekonanie, że nie da się jej niczym zastąpić. Jeśli nie ma wiary, to nawet najbardziej drobiazgowe zachowywanie tradycji, zwyczajów czy obrzędów nie pomoże nam w osobistym spotkaniu z Bogiem".

Zwrócił uwagę, że można wypełnić rytualnością codzienne życie, ale nigdy nie doświadczymy w tym obecności Boga.

"Wielkanoc zawiera całe mnóstwo pięknych, ważnych i ugruntowanych w naszym społeczeństwie tradycji. Jedną z nich jest na pewno tradycyjne błogosławieństwo pokarmów przez kapłanów w Wielką Sobotę. I bardzo dobrze, że tak jest! To są niezwykle istotne elementy przeżywania naszej religijności" – powiedział abp Gądecki.

Podkreślił jednocześnie, że "są rzeczy ważniejsze niż poświęcony koszyczek z wiktuałami". "Myślę tu na przykład o naszym nawróceniu, sakramencie pokuty, decyzji o zmianie życia, dokonywaniu wyborów zgodnie z wolą Pana Boga. To o wiele trudniejsze, ale też niewspółmiernie ważniejsze" – wskazał metropolita poznański.

"Wpatrując się w pusty grób Jezusa Chrystusa i otwierając się na osobiste spotkania ze Zmartwychwstałym, przeżyjmy te święta z głębokim przekonaniem, że prawda o Jezusie, który żyje i jest pośród nas, winna przenikać całe nasze życie. Także po świętach..." – powiedział przewodniczący KEP.

Zaapelował jednocześnie o skrupulatne przestrzeganie zasad bezpieczeństwa sanitarnego podczas celebracji liturgicznych. "Wszyscy musimy zadbać o nasze zdrowie i życie w tym wyjątkowo trudnym czasie" - zaznaczył.

"Proszę raz jeszcze, byśmy dzięki odpowiedzialnej i solidarnej trosce nas wszystkich, przeżyli tę Wielkanoc pełni ufności i nadziei" – zaapelował abp Gądecki.